“เจ้านายและพระสนมเอก” เป็นหนังสือที่รวบรวมชีวประวัติบุคคลในราชสกุลไทย โดยเฉพาะราชวงศ์จักรี บรรณาธิการเล่ม คุณพินิจ หุตะจินดาได้รวมบทพระราชนิพนธ์และพระนิพนธ์ของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส และ สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ที่ทรงเขียนถึงพระราชประวัติ และพระประวัติของ “เจ้านาย” ในราชวงศ์จักรีซึ่งมีทั้งฝ่ายวังหลวง วังหน้า (กรมพระราชวังบวรสถานมงคล) วังหลัง (กรมพระราชวังบวรสถานพิมุข)
รวมทั้งพระราชโอรสธิดาและพระสนมเอกที่ได้ทรงทำคุณประโยชน์ให้แก่แผ่นดินและประเทศชาติอย่างมากมาย อาทิ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท, พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ ฯลฯ นอกจากฝ่ายหน้าแล้วก็ยังมีฝ่ายใน หรือ “พระสนมเอก” อาทิ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (แพ บุนนาค) ฯลฯ
อนึ่ง ข้อความในวงเล็บ บรรณาธิการเล่มได้เขียนเพิ่มเติมนอกเหนือจากที่เขียนคำอธิบายไว้ในเชิงอรรถ เพื่อต้องการให้เกิดความสมบูรณ์และเข้าใจในเนื้อหาของข้อความนั้น ๆ ให้แก่ผู้อ่านได้อย่างชัดเจน และหรือจะนำไปเป็นการอ้างอิงในเอกสารชั้นปฐมภูมิได้ด้วย